Epoka literacka Okres Wojny i Okupacji
Czas trwania okresu wojny i okupacji
Epoka trwała od 1 września 1939 roku (wybuch II wojny światowej) do 8 maja 1945 roku (zakończenie II wojny światowej).
Sytuacja na świecie w okresie wojny i okupacji
Ludzi ogarnęło przerażenie, byli świadkami i ofiarami terroru o skali niespotykanej w dziejach. Rozpadł się dotychczasowy system wartości, w którym na pierwszym miejscu stały ludzkie życie i godność. W sytuacjach skrajnych ludzie często tracili swoje człowieczeństwo. Dla wielu najważniejsze okazało się pragnienie przeżycia za wszelką cenę, nawet cenę życia innych (także bliskich). Wartości takie jak miłość, przyjaźń, zaufanie, dobroć i współczucie przestały się liczyć. Niektórzy zmagali się z problemami zabijania człowieka, nawet jeśli zabitym miał być wróg. Zniszczeniu uległy dzieła sztuki, pamiątki narodowe, cenne księgozbiory. Przerażające straty w ludziach – okupacja niemiecka i sowiecka pochłonęły życie milionów ludzi, zwłaszcza Polaków i Żydów, ale także obywateli innych narodowości.
Literatura czasów wojny i okupacji
Pisarze wyrażali w swoich dziełach rozpacz, gniew oraz wolę walki. Oddawali sytuację ludzi pozbawionych korzeni moralnych, pogrążonych w chaosie i zagubieniu, zmuszonych do wyrzeczenia się człowieczeństwa. Próbowali znaleźć przyczyny „apokalipsy spełnionej”, uciekając w przeszłość, świat fantazji lub tworząc program odbudowy świata.
Pokolenie Kolumbów
Określenie „Kolumbowie” zostało zapożyczone z powieści Romana Bratnego pt. „Kolumbowie rocznik 20″. Ta powieść ukazuje losy młodych ludzi, którzy toczą walkę w trudnym okresie II wojny światowej.
Pokolenie Kolumbów – tak nazywano młodych ludzi, którzy urodzili się około 1920 roku, już po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku. Wychowani zostali w atmosferze wolności i humanizmu, uczono ich szacunku i poszanowania życia ludzkiego. Podczas wybuchu II wojny światowej dopiero stawali się pełnoletnimi. Czasy wojenne odebrały im wszystko. Nie mogli kształcić się w normalnych warunkach, zakładać rodzin i żyć pełnią życia. Ich głównym zadaniem było chwytanie za broń i walka o wolność lub działania konspiracyjne. Wojenne doświadczenia często prowadziły do przewartościowania światopoglądu młodych ludzi. Wiedzieli oni, że muszą walczyć o ojczyznę i pozbywać się wrogów, ale zdawali sobie też sprawę z tego, że przeciwnikami są młodzi ludzie tacy sami jak oni, zmuszeni do tych samych działań tylko po drugiej stronie. Czuli wewnętrzne rozterki pomiędzy szacunkiem do życia, w jakim ich wychowano, a obowiązkiem obrony ojczyzny.
Główni przedstawiciele Pokolenia Kolumbów: Krzysztof Kamil Baczyński, Tadeusz Gajcy, Gustaw Herling – Grudziński, Tadeusz Różewicz, Tadeusz Borowski.
Pisarze, którzy przetrwali wojnę na emigracji
W czasie II wojny światowej na emigracji byli m.in.
- Władysław Broniewski
- Zbigniew Herbert
- Maria Kuncewiczowa
- Maria Pawlikowska-Jasnorzewska
- Gustaw Herling-Grudziński
- Jan Lechoń
- Kazimierz Wierzyński
- Witold Gombrowicz
- Melchior Wańkowicz
- Czesław Miłosz
Poeci, którzy zginęli na początku wojny
- Witkacy – w 1939 roku popełnił samobójstwo
- Józef Czechowicz – w 1939 roku zginął podczas bombardowania Lublina
- Mieczysław Braun – w 1942 roku zmarł w getcie warszawskim
- Bruno Schulz – rozstrzelany w 1942 roku na ulicy Drohobycza przez niemieckiego gestapowca Güntera
- Janusz Korczak – właściwie Henryk Goldszmit – pseudonim „Stary Doktor” lub „Pan Doktor” – w 1942 roku podczas akcji eksterminacyjnej w Treblince, razem z dziećmi z sierocińca został zagazowany, będąc wiernym swoim zasadom i wartościom
- Tadeusz Boy – Żeleński – w 1941 roku rozstrzelany wraz z profesorami Uniwersytetu Lwowskiego
- Karol Irzykowski – zmarł w 1944 roku na skutek ran odniesionych podczas powstania warszawskiego
- Julian Kaden-Bandrowski – zginął w powstaniu warszawskim