Epoka literacka 艣redniowiecze
Czas trwania epoki 艣redniowiecze
Epoka trwa艂a od 476 roku (Upadek Cesarstwa Zachodniorzymskiego) do roku 1492 (odkrycie Ameryki przez Kolumba).
Pochodzenie nazwy epoki
艢redniowiecze (z 艂ac. Media aetas – wieki 艣rednie) nazwa ta stosowana by艂a w Renesansie jako negatywne okre艣lenie “mrocznego okresu”, oddzielaj膮cego 贸wczesne czasy od Staro偶ytno艣ci.
Zainteresowania w 艣redniowieczu
W centrum zainteresowa艅 cz艂owieka by艂 B贸g, jemu podporz膮dkowa艂 on wszelkie dzia艂ania (teocentryzm). W ca艂ej niemal Europie dominowa艂o chrze艣cija艅stwo. Ko艣ci贸艂 sta艂 si臋 pot臋g膮, decydowa艂 o kulturze, nauce, polityce. Obowi膮zywa艂 jeden j臋zyk urz臋dowy: 艂acina. Panowa艂 jeden ustr贸j spo艂eczny: feudalizm. To ujednolicenie 偶ycia politycznego, spo艂ecznego i kulturalnego nosi nazw臋 艣redniowiecznego uniwersalizmu. Pragn膮c w doczesnym 偶yciu zas艂u偶y膰 sobie na 偶ycie wieczne, ludzie cz臋sto my艣leli o 艣mierci – (“memento mori” – pami臋taj o 艣mierci).
Gatunki literackie 艣redniowiecza
Kazanie – jest to przemowa wyg艂aszana zwykle przez osob臋 duchown膮 wyznania chrze艣cija艅skiego, kt贸ra ma za zadanie nauczanie i przekazanie tre艣ci religijnych. Odmian膮 gatunkow膮 kazania jest homilia, cz臋sto b艂臋dnie uwa偶ana za synonim tego terminu.
Pie艣艅 religijna – liryczny utw贸r modlitewny, o podnios艂ym charakterze, kt贸rego adresatem jest zazwyczaj B贸g, rzadziej cz艂owiek.
Hagiografia – Jest to rodzaj 艣redniowiecznego pi艣miennictwa chrze艣cija艅skiego. Zawiera biografie 艣wi臋tych i ascet贸w. Ma charakter dydaktyczny.
Tematyka epoki literackiej
- Religia
- Rycerstwo
- Dw贸r
- Historia.
Cele i cechy literatury
Uniwersalizm – rola 艂aciny, jedno艣膰 ideowa.
Dydaktyzm – poinformowanie o faktach, pouczenie oraz pareneza (wskazanie wzoru do na艣ladowania).
Typowy bohater 艣redniowiecza
Asceta – s艂u偶y bli藕niemu, pokorny, za jego spraw膮 dziej膮 si臋 cuda.
W艂adca – rycerski, sprawiedliwy, majestatyczny, broni wiary, dba o honor kraju.
Style wyst臋puj膮ce w 艣redniowieczu
- XI – XII wiek
- Budowle sakralne
- Kszta艂t spi臋trzonych figur geometrycznych
- Wertykalizm (smuk艂e i wysokie budowle)
- Stawiane z ceg艂y
- Wra偶enie lekko艣ci, a偶urowo艣膰
Filozofia 艣redniowiecza
- Scholastyka – d膮偶enie do wyja艣nienia wydarze艅 religijnych przez drog臋 rozumu. Nie wolno si臋 sprzeciwia膰 ustalonym prawdom, mimo to dyskutowano, by wszystko wyja艣ni膰.
- Mistycy – ludzie sami przez swoj膮 wiar臋 d膮偶yli do prawdy o Bogu.
- Augustynizm – filozofia 艂膮cz膮ca doktryn臋 chrze艣cija艅sk膮 z filozofi膮 Platona. 艢w. Augustyn g艂osi艂 konflikt mi臋dzy cielesno艣ci膮, a duchowo艣ci膮 cz艂owieka, mi臋dzy po偶膮daniem dobra i z艂a. G艂osi艂 koncepcj臋 cz艂owieka rozdartego mi臋dzy grzesznym cia艂em, a pobo偶n膮 dusz膮.
Rola kobiety w epoce
Kobiety zale偶a艂y od m臋偶a lub syna, je艣li za艣 nie by艂y zam臋偶ne od brata lub wuja. W ma艂偶e艅stwie niekiedy kobiety rz膮dzi艂y m臋偶ami. Ich w艂adza ujawnia艂a si臋 przy prowadzeniu warsztat贸w rzemie艣lniczych, zarz膮dzaniu s艂u偶b膮, uczniami. Pi臋kne, zam臋偶ne kobiety wybierane by艂y przez rycerza. Rycerz musia艂 by膰 jej ca艂kowicie oddany i spe艂nia膰 jej zachcianki.
Etos rycerza 艣redniowiecznego
Chanson de geste – 艣redniowieczne pie艣ni o bohaterskich czynach, uk艂adaj膮ce si臋 w cykle skupione wok贸艂 historycznych lub legendarnych bohater贸w. Recytowane by艂y przez w臋drownych 偶ongler贸w przy akompaniamencie liry.