Menu
Menu
Menu
Pierwodruk noweli miał miejsce w 1882 roku w czasopiśmie „Nowiny”, które Bolesław Prus w tym czasie reagował. W 1885 roku „Kamizelka” została wydana wraz z „Katarynką” i innymi nowelami w zbiorze „Szkice i obrazki”. „Kamizelka” należy do tzw. obrazków miejskich, czyli utworów, które przedstawiały życie uboższych mieszkańców Warszawy.
Jest zaliczana do arcydzieł nowelistyki polskiej: należy do klasyki gatunku, zawiera głębokie treści humanitarne.
Tytułowa „Kamizelka” jest bardzo ważnym motywem dla odczytania sensów utworu. Można ją rozpatrywać na różnych płaszczyznach. Stanowi ona na początku element zbioru narratora, grupującego przedmioty, jakie mają dla niego wartość emocjonalną. Kamizelka stanowi punkt wyjścia do opowiedzenia historii chorego urzędnika i jego małżonki, na niej też kończy się snuta opowieść.
Kamizelka urasta wreszcie w noweli do rangi symbolu. Przywołuje smutek, boleść, tragiczne losy pary bohaterów. Jednocześnie jest ona jednak dowodem ich bezgranicznej miłości, cierpliwości, wytrwałości i oddania. Można również odczytać kamizelkę jako znak kłamstwa dla dobra drugiego.
Nowela. „Kamizelka” jest nowelą ze względu na zwięzłość, zawartą kompozycję, motyw, wokół którego koncentruje się akcja (stara, poniszczona kamizelka), niewielu bohaterów, szybki rozwój akcji, wyraźne rozpoczęcie i dobitne zakończenie (puenta).
Narrator kupił kamizelkę od starego Żyda za cenę znakomicie wyższą od wartości, a dałbym nawet i drożej, gdyby umiano się targować. Żyd był handlarzem starzyzny, który chodził po podwórzach warszawskich kamienic i sprzedawał swe towary, zachwalając je na wyrost: – A fajny mebel!… – mówił. – Na taki śnieg to tylko taki parasol… Ja wiem, że wielmożny pan może mieć całkiem jedwabny parasol, nawet ze dwa. Ale to dobre tylko na lato!… W noweli został ukazany jako człowiek chciwy, chytry i sprytny. Gdy narrator wyraził chęć kupienia kamizelki, żółte białka handlarza błysnęły, a koniec wyciągniętego nosa poczerwieniał jeszcze bardziej. Żyd targował się zaciekle: – Niech wielmożny pan żartuje zdrów!… – rzekł klepiąc mnie po ramieniu. – Pan sam wi, co taka rzecz jest warta. To przecie nie jest ubiór na małe dziecko, to jest na dorosłe osoby…
Bohaterowie noweli żyli w trudnych warunkach materialnych, dzięki czemu Prus zwrócił uwagę czytelnika na niski poziom życia polskiej mieszczańskiej rodziny w drugiej połowie XIX wieku. Małżeństwo urzędnika najemnego i nauczycielki radziło sobie dobrze do momentu, gdy stan zdrowia mężczyzny nie pogorszył się na tyle, iż uniemożliwił mu wykonywanie zawodu. Wtedy też musieli zrezygnować z usług służki a żeby opłacić lekarza, kobieta musiała nie tylko wziąć na siebie dodatkowe obowiązki w udzielaniu lekcji, ale podjąć również pracę krawcowej. Bohaterka pracowała niemal bez przerwy, by zarobić na opiekę medyczną dla nieuleczalnie chorego ukochanego.
Choroba jest także tematem noweli Bolesława Prusa Kamizelka. Fabuła utworu zamyka się w obrębie kilku miesięcy. W kwietniu młode małżeństwo sprowadza się do kamienicy. On jest urzędnikiem niskiego szczebla, ona zarabia, udzielając lekcji. Narrator jest świadkiem ich codziennego życia, ciężkiej pracy, drobnych radości, wzajemnego uczucia. W lecie mąż zapada na zdrowiu. Mimo że objawy choroby są poważne, nie chce niepokoić żony. Ona również za wszelką cenę stara się zachować spokój i pogodę ducha, ukrywając przed mężem prawdę o jego chorobie. W nakreślonym przez narratora obrazie uderza cichy heroizm, wzrusza wzajemna czułość i poświęcenie bohaterów. Jesienią stan chorego pogarsza się. Cały czas wierzy on jednak w swój powrót do zdrowia, zwłaszcza kiedy przekonuje się, że kamizelka leży na nim coraz ciaśniej, co zdaje się świadczyć, że nabiera ciała.
W październiku mąż umiera; w listopadzie żona sprzedaje na licytacji ostatnie pamiątki po nim i wyprowadza się z mieszkania. Wtedy właśnie do rąk narratora trafia kamizelka. Oglądając ją, narrator widzi, że mąż każdego dnia po trochu ściągał pasek, aby wydawało się, że kamizelka jest coraz bardziej ciasna. Z drugiej strony żona codziennie skracała pasek, aby przekonać męża, że istotnie przybiera na wadze i wraca do zdrowia. Bohaterowie Kamizelki są postawieni w sytuacji bez wyjścia. Ich walka jest z góry skazana na przegraną. Przyjmują to jednak z godnością i ze spokojem. Upodabnia to ich niemal do bohaterów antycznej tragedii, choroba zaś przejmuje rolę fatum.
Zwraca uwagę na ogromny wzajemny stosunek uczuciowy małżeństwa, na wielką ludzką miłość. Małżonkowie, biedni ludzie, potrafią dać z siebie wszystko, by przetrwać najtrudniejsze chwile w swoim życiu. Ich wzajemny szacunek i poczucie odpowiedzialności za siebie, zrozumienie, wielka miłość, a nawet małe oszustwo z kamizelką, pozwalają obojgu przezwyciężyć cierpienie i lęk. Właśnie one decydują o największych wartościach rodziny.
Ukazuje życie biednej mieszczańskiej rodziny – urzędnika i jego żony. Wiodą oni skromne i ciężkie życie. On, aby utrzymać siebie i żonę, pracuje dodatkowo po nocach. Małe zarobki z trudem wystarczają im na zaspokojenie podstawowych potrzeb. W obliczu choroby męża oboje uciekają się do drobnego oszustwa tylko po to, by druga bliska osoba żyła jakąś nadzieją.
Historia małżeństwa ma swój początek w kwietniu, kończy się natomiast w listopadzie. Zima, chłód i śnieg spajają więc całość fabuły. Śnieg symbolizuje umieranie, a wiosna życie. Motyw śniegu wiąże się również z zapomnieniem, tak jak w zimie wszystko dookoła zostaje zapomniane, przykryte przez śnieg. Kluczowe wydaje się zdanie wypowiadane pod koniec przez narratora: „Któż jednak powie, że za tymi chmurami nie ma słońca?”. W całej swojej dramatycznej wymowie możemy dostrzec nutę optymizmu. Słońce to symbol miłości i dobroci. Ta ludzka dobroć i poświecenie pozwalają na zniknięcie śniegu, który symbolizuje optymizm.
Prócz tytułowej kamizelki, motyw śniegu (zimy, zimna) jest równie ważnym motywem noweli. Pełni tak ważną rolę, ponieważ pozwala wykryć sensy „nadane” całości. Prus dzięki wprowadzeniu tego motywu uogólnił zarówno losy bohaterów, jak i narratora. Choć słowo „śnieg” pojawia się w utworze tylko siedem razy, co w porównaniu do kamizelki jest liczbą niewielką, to jednak występuje w określonych i doniosłych sytuacjach. Pojawia się w całej noweli, np. podczas kupna kamizelki czy rozmyślań narratora o zmarłym sąsiedzie. Historia małżeństwa rozpoczyna się w kwietniu, czyli na początku wiosny, gdy wszystko budzi się do życia, a trwa do końca listopada. Wówczas to pojawia się pierwszy śnieg – znak zmiany, nadejścia zimy. Motyw śniegu występuje także w zakończeniu noweli: „Padał tylko śnieg taki gęsty i zimny, że nawet w grobach marzły ludzkie popioły”, sygnalizując pesymistyczną wymowę krótkiego dzieła Prusa, ponieważ bez względu na wysiłki człowieka wszystko i tak zostanie przysypane śniegiem i zapomniane. W tym kontekście ważne staje się kluczowe zdanie utworu: „Któż jednak powie, że za tymi chmurami nie ma słońca?”, będące śladem nadziei i nuty optymizmu, bowiem owo słońce za chmurami jest symbolem bezgranicznej miłości, gotowej na największe poświęcenia.
Ubogi dom dwojga bardzo skromnych ludzi, których wzajemna miłość i wielkie oddanie wnoszą w szarą codzienność wiele nadziei i ciepła. Harmonię burzy śmierć męża.
Motyw miłości ukazany w noweli Kamizelka jest jednym z piękniejszych w polskiej literaturze. Owo uczucie jest tu przedstawione jako coś niezwykłego, ponieważ w imię tego uczucia małżonkowie posunęli się do kłamstwa i oszustwa, aby przynieść ulgę i spokój ukochanej osobie. Z racji tego, że kierowali się szczytną intencją, nie można nazwać ich czynu inaczej niż dowodem bezwarunkowej miłości.
Podkreśla, że najwyższą wartość w życiu człowieka powinna być dobrze pojęta miłość do drugiego człowieka. Ona przezwycięża wszelkie przeszkody, nadaje sens życiu. Małżonkowie, dzięki wzajemnej miłości, mogli bohatersko znosić swoje nieszczęście.
Przedstawione w utworze wydarzenia rozgrywają się w ciągu kilku miesięcy (kwiecień – listopad) drugiej połowie XIX wieku w warszawskiej kamienicy.
Narrator – mieszkaniec warszawskiej kamienicy. Ukończył gimnazjum, wrażliwością i zmysłem obserwacji. Jest oryginalnym kolekcjonerem – zbiera przedmioty pozbawione wartości materialnej, ale przywołujące wspomnienia. Są nim: dramat pisany przez niego na lekcjach łaciny, zasuszone kwiaty, oraz kamizelka kupiona od Żyda handlującego starzyzną.
Małżeństwo – sąsiedzi narratora, młodzi o przeciętnej urodzie, niczym niewyróżniający się ludzie. On był urzędnikiem niższego szczebla, ona do mężowskiej pensji dorabiała korepetycjami i szyciem. Skromni, spokojni, pracowici, całkiem sobie oddani, byli szczęśliwi mimo ciężkiej pracy. Kiedy okazało się, że mężczyzna jest chory na gruźlicę (choroba nieuleczalna XIX wieku), jego żona narzucała sobie opanowanie, wewnętrzny spokój, nie okazywała bólu, niepokoju, rozpaczy i bezsilności. W imię miłości uciekała się do drobnych kłamstw i oszustw. Również pan, zdający sobie sprawę z pogarszającego się stanu zdrowia, starał się nie ujawniać swych obaw. Młodzi małżonkowie znosili swój los, najcięższe chwile w życiu, z pokorą, zachowując się jednocześnie z godnością, męstwem i szlachetnością.
Postaci drugoplanowe:
Żyd – handlarz, skupujący i sprzedający używane przedmioty codziennego użytku, odzież.
Lekarz – wzywany do chorego męża.
Młoda służba.
W utworze występuje motyw miłości, małżeństwa, choroby, pracy, biedy, Żyda.
Kamizelka – symbolizuje miłość małżonków, dążność do zapewnienia ukochanej osobie radości, otuchy nawet za wszelką cenę kłamstwa.
Tematem utworu są obserwowane przez narratora zdarzenia z kilku miesięcy życia małżonków obejmująca chorobę i śmierć męża.
Główny problem dotyczy bezmiaru ludzkiej miłości i niedoli. Miłość prostych, ubogich ludzi ukazana jest jako uczucie pełne oddania i poświęcenia. Prus tworzy ciekawe portrety psychologiczne postaci pierwszo – i drugoplanowych.
Ważny jest też problem społeczny: życie rodziny mieszczańskiej w XIX wieku. Choroba męża sprawiła, że stracił on źródło dochodu, dorywcza praca żony nie starczała na życie. Ciężka praca, złe warunki mieszkaniowe (służąca sypia na kuferku, za szafą), skromne jedzenie – wywołują u bohatera gruźlicę, a potem doprowadzają do śmierci. Żona musi wyprowadzić się z mieszkania, którego nie ma za co opłacać. Mąż nie ma należytej opieki lekarskiej. Żaden z pięciu lekarzy nazwanych lekarzami ludzi bogatych nie zareagował, gdy żona w środku nocy szukała pomocy dla męża.
Kłamstwo w imię miłości – Joseph Bedier „Dzieje Tristana i Izoldy”.
Teorię sokoła, związanego z kompozycją „Kamizelki”, po raz pierwszy przedstawił w 1871 roku niemiecki pisarz Paul Heyse, który oparł się na „Sokole”- noweli ze zbioru „Dekameron” Baccaccia (XIV).
NIP: 7822917260
KRS: 0001007278
kontakt@jpmatura.pl
Zapisz się do naszego newslettera i zdobądź -20% zniżki na wszystkie opracowania! Wysyłamy tylko wartościowe treści dotyczące matury z języka polskiego!
Wykorzystaj -20% zniżki na wszystkie opracowania!