Opracowanie lalka

ŚCIĄGA Z LEKTURY

Opracowanie „Lalka”

1. Geneza utworu

Powieść zrodziła się z rozczarowania pisarza kondycją polskiego społeczeństwa. Po raz pierwszy została wydrukowana w warszawskim piśmie „Kurier Codzienny” (1887 – 1890), wydanie książkowe ukazało się w 1890 roku w Warszawie.

2. Znaczenie utworu

„Lalka” uznawana jest za jedną z najwybitniejszych dzieł polskiego realizmu.

3. Gatunek literacki

Powieść realistyczna.

4. Cechy gatunku widoczne w utworze

W powieści Prus odtwarza świat i środowisko w sposób realistyczny, postaci charakteryzowane są poprzez opis i działanie, są one prawdopodobnie psychologiczne, autor dba o realizm szczegółu i drobiazgowość opisu, posługuje się narracją obiektywną i zdystansowaną.

5. Idee pozytywistyczne w utworze

Praca organiczna – społeczeństwo ukazane jako organizm, którego właściwie każda część wymaga uzdrowienia: zdegenerowana arystokracja (np. Łęccy, Starski, Krzeszowski), podzielona ideowo inteligencja (studenci), zdeklasowana szlachta (Wirski, Maruszewicz), żyjący w nędzy margines społeczny (Marianna, Wysocki).

Praca u podstaw – realizacja negatywna: fałszywa filantropia, doraźne akcje charytatywne służące głównie rozrywce arystokracji (np. kwesta wielkanocna). Realizacja pozytywna: działalność prezesowej Zasławskiej w jej majątku (ochronka dla dzieci, dom starców, godziwe życie chłopów), działalność Wokulskiego (pomoc Mariannie i Wysockim).

Równouprawnienie kobiet – na przykładzie Heleny Stawskiej, zmuszonej do samodzielnego życia i utrzymania córki po ucieczce męża za granicę. Kobieta boryka się z problemami finansowymi, gdyż jej praca jest opłacana bardzo nisko, a stabilizacje zapewnić jej może jedynie spadek (po Wokulskim) i małżeństwo (z Mraczewskim).

Asymilacja Żydów – na przykładzie Henryka Szlangbauma – Polaka, patrioty, uczestnika powstania styczniowego i zesłańca na Sybir – prześladowanego przez innych subiektów jedynie z powodu żydowskiego pochodzenia.

Postęp nauki i techniki – reprezentują: Geist, Julian Ochocki, Paweł Szuman, a częściowo i Stanisław Wokulski. To jednostki wybitne o szerokich horyzontach, tymczasem społeczeństwo traktuje ich jak nieszkodliwych dziwaków, lekceważąc ich wynalazki i plany.

6. Problemy poruszane w „Lalce” to między innymi

7. Najważniejsze wydarzenia w poszczególnych działach

1.
I. Jak wygląda firma J. Mincel i S. Wokulski przez szkło butelek?
Rozmowy na temat losów Stanisława Wokulskiego.
2.
II. Rządy starego subiekta
Rozkład dnia Ignacego Rzeckiego.
3.
III. Pamiętnik starego subiekta
Dzieciństwo Rzeckiego, jego praktyka u Mincla.
4.
IV. Powrót
Wokulski powraca zza granicy i spotyka się z Rzeckim.
5.
V. Demokratyzacja pana i marzenia panny z towarzystwa
Prezentacja rodziny Łęckich; charakterystyka Izabeli (Apollo).
6.
VI. W jaki sposób nowi ludzie ukazują się nad starymi horyzontami
Izabela odkrywa zamiary Wokulskiego.
7.
VII. Gołąb wychodzi na spotkanie węża
Izabela odwiedza sklep Wokulskiego.
8.
VIII. Medytacje
Wokulski spaceruje po Powiślu; wspomina przeszłość; pomaga Wysockiemu; zwalnia Mraczewskiego.
9.
IX. Kładki, na których spotykają się ludzie różnych światów
Kwesta w kościele, śniadanie u hrabiny Karolowej (Wokulski poznaje prezesową Zasławską).
10.
X. Pamiętnik starego subiekta
Udział Rzeckiego w Wiośnie Ludów (Katz); nowy sklep i mieszkanie.
11.
XI. Stare marzenia i nowe znajomości
Działalność pani Meliton; zebranie i księcia (Wokulski poznaje Juliana Ochockiego)
12.
XII. Wędrówki za cudzymi interesami
Wokulski kupuje klacz Krzeszowskich (Sułtankę) oraz decyduje się kupić kamienicę Łęckich.
13.
XIII. Wielkopańskie zabawy
Sułtanka wygrywa wyścig; Wokulski pojedynkuje się z Krzeszowskim.
14.
XIV. Dziewicze marzenia
Izabela przychylniej myśli o Wokulskim, ale widzi w nim tylko doradcę i powiernika.
15.
I. W jaki sposób duszę ludzką szarpie namiętność, a w jaki rozsądek
Wokulski otrzymuje zaproszenie na obiad od łęckich i rozmyśla, co ono dla niego znaczy.
16.
II. Ona – on – i ci inni
Obiad u Łęckich, plany wyjazdu do Paryża.
17.
III. Kiełkowanie rozmaitych zasiewów i złudzeń
Wokulski pomaga Mariannie; spotyka się z Izabelą w Łazienkach i obiecuje zorganizować aplauz dla tragika Rossiego.
18.
IV. Zdumienia, przywidzenia i obserwacje starego subiekta
Spostrzeżenia Rzeckiego w teatrze (Makbet) i podczas licytacji kamienicy Łęckich.
19.
V. Pierwsze ostrzeżenie
Wokulski obraża się na Izabelę, która traktuje go lekceważąco w obecności Starskiego, i wyjeżdża do Paryża.
20.
VI. Pamiętnik starego subiekta
Wspomnienia dotyczące początków znajomości z Wokulskim.
21.
VII. Pamiętnik starego subiekta
Rzecki administruje kamienicą Łęckich.
22.
VIII. Szare dni i krwawe godziny
W Paryżu Wokulski przyjmuje interesantów i zwiedza miasto.
23.
IX. Widziadło.
Wynalazki prof. Geista.
24.
X. Człowiek szczęśliwy w miłości
Wokulski jedzie pociągiem do Zasławia wraz z baronem Dalskim (narzeczonym Eweliny Janockiej).
25.
XI. Wiejskie rozrywki
Wokulski podziwia gospodarstwo Zasławskiej i zapoznaje się z ludźmi przebywającymi na wakacjach u prezesowej; kokietuje go Wąsowska.
26.
XII. Pod jednym dachem
Przybywa Izabela i stwierdza, że wszyscy są zachwyceni Wokulskim; kupiec podejrzewa romans Eweliny i Starskiego.
27.
XIII. Lasy, ruiny i czary
W ruinach zamku Wokulski i Łęcka słuchają legendy o zaklętej królewnie i panna daje kupcowi nadzieję.
28.
I. Pamiętnik starego subiekta
Rzecki opisuje znajomość ze Stawską, figle studentów oraz zabiegi Krzeszowskiej w celu odkupienia kamienicy.
29.
II. Pamiętnik starego subiekta
Rzecki opisuje, jak doszło do podejrzenia o kradzież lalki oraz przebieg rozpraw przeciw studentom i Stawskiej.
30.
III. Pamiętnik starego subiekta
Wokulski rezygnuje z balu u księcia z powodu zbyt późnego zaproszenia. Rzecki chce ożenić przyjaciela z Heleną Stawską. Humorystyczny opis eksmisji studentów.
31.
IV. Damy i kobiety
Wokulski bywa u Izabeli, która dojrzewa do decyzji wyjścia za niego; Stawska kocha kupca i jest gotowa zostać jego kochanką.
32.
V. W jaki sposób zaczynają się otwierać oczy
Izabela zachwyca się marnym skrzypkiem Molinarim; Węgiełek żeni się z Marianną; Wokulski zostaje narzeczonym Izabeli.
33.
VI. Pogodzeni małżonkowie
Baron Krzeszowski powraca do domu; wyjaśniają się szwindle Maruszewicza.
34.
VII. Tempus fugit, aeternitas manet
(Czas ucieka, wieczność trwa)
Podczas wspólnej podróży do Krakowa Wokulski przekonuje się o niewierności narzeczonej i chce popełnić samobójstwo.
35.
VIII. Pamiętnik starego subiekta
Rzecki opisuje zmiany w zachowaniu H. Szlangbauma, nasilające się nastroje antysemickie oraz swoje próby udania się w podróż.
36.
IX. Dusza w letargu
Depresja Wokulskiego po zerwaniu z Łęcką; Starski dawnym klientem Marianny: rozwód barona Dalskiego z Eweliną; naukowe plany Wokulskiego.
37.
X. Pamiętnik starego subiekta
Przejęcie sklepu przez H. Szlangbauma.
38.
XI….?…
Przypuszczenia co do losów Wokulskiego, śmierć Rzeckiego.

 

8. Wątki w „Lalce”

Wątek główny  

Wątki poboczne:

Wątki epizodyczne:

8. Czas i miejsce akcji „Lalki”​

Akcja utworu toczy się w latach 1878 – 1879 w Warszawie, momentami zostaje przeniesiona do Zasławka i Paryża. W powieści występują retrospekcje czasowe, związane z „Pamiętnikiem startego subiekta”. Obejmują one wydarzenia Wiosny Ludów w 1848, przygotowania do powstania styczniowego oraz samo powstanie w 1863 roku. Ponadto Rzecki odwołuje się do wspomnień ojca dotyczących kampanii napoleońskiej przełom XVIII i XIX wieku.

9. Bohaterowie „Lalki”​

10. Bohaterowie drugoplanowi i epizodyczni „Lalki”​

Franz i Jan Minclowie – byli braćmi, którzy odziedziczyli po wuju, starym Minclu, sklep kolonialny. Jan otworzył później własny sklep galanteryjny na Krakowskim Przedmieściu, ożenił się z Małgorzatą Pfeifer, zmarł przedwcześnie.

August Katz – był przyjacielem Rzeckiego, w młodości wspólnie pracowali u Mincla, w 1848 roku wzięli udział w Wiośnie Ludów na Węgrzech.

Tomasz Łęcki – jest ojcem Izabeli. Liczył ponad 60 lat, jest człowiekiem eleganckim i zadbanym. Stracił rodzinny majątek, pożycza pieniądze od lokaja i Żydów, ale nadal żyje ponad stan – beztrosko wydaje pieniądze, co przyczynia się do sprzedaży rodzinnej kamienicy oraz zastawy stołowej i sreber. Kompletnie nie orientuję się w finansach. Pozornie zaprzyjaźnia się z Wokulskim, gdyż ten dba o jego interesy, jednak w głębi duszy gardzi nim jak o zwykłym kupcem.

Stanisław Piotrowicz Suzin – jest bogatym moskiewskim kupcem, przyjacielem Wokulskiego z czasu zesłania na Syberię.

Julian Ochocki – jest młodym człowiekiem należący do świata arystokracji, dalekim kuzynem Izabeli Łęckiej. Nie bawią do rozrywki, intrygi oraz zdobywanie kobiet. Jest entuzjastą postępu, nauki, marzy o wynalezieniu latającej maszyny. Wokulski zapisujemy mu w testamencie dużą sumę pieniędzy na badania naukowe.

Prezesowa Zasławska – jak leci, bo arystokratka mieszkającą w Zasławku- rodzinnym majątku. Jest osobą zacną, mądrą i wrażliwą. Wzorowo prowadzi swój majątek, wiele czyni dla poprawy losu chłopów. W młodości była zakochana w stryju Wokulskiego, jednak przesądy stanowe spowodowały, że wyrzekła się tej miłości. Prezesowa jest jedną z nielicznych osób, które darzą Wokulskiego szczerą sympatią.

Kazimierz Starski – skupia w sobie najgorsze cechy arystokratycznego świata. Jest utracjuszem, pasożytem, bawidamkiem i rozpustnikiem. Nie ma zasad moralnych ani głębsze zalet, ale ma dużo tupetu. Uwodzi młode mężatki i panny, liczy na spadek po prezesowej jako jej krewny. Szuka kobiety z majątkiem, z którą mógłby się ożenić.

Helena Stawska – mieszka w kamienicy Wokulskiego. Jest piękną, pracowitą, odpowiedzialną kobietą. W przeszłości została porzucona przez męża, teraz utrzymuje rodzinę i opiekuje się matką i córeczką. Baronowa Krzeszowska oskarża ją o kradzież lalki i wytacza proces, który przegrywa. Stawska skrycie kocha się w Wokulskim.

Baranostwo Krzeszowscy – są małżeństwem, pozostają w separacji. Baranowa jest starszą zgorzkniałą kobietą, nie lubi świata i ludzi. Pisze anonimowe listy, źle traktuje służbę, oskarża panią Stawską o kradzież lalki. W gruncie rzeczy jest nieszczęśliwą kobietą, która cierpi po stracie córeczki. Baron natomiast jest typowym utracjuszem, któremu ciągle brak gotówki. Stracił swój majątek na rozrywki- jest pasjonatem koni i wyścigów. Mimo ciągłych nieporozumień z żoną, w końcu wprowadza się do niej, gdyż nie ma środków do życia.

Książę – zajmuje wysoką pozycję w społeczeństwie, jako jeden z niewielu arystokratów, chcę służyć ojczyźnie. Nie ocenia ludzi powierzchownie, stąd jego autentyczna sympatia do Wokulskiego jako człowieka czynu. Książę jest pomysłodawcą i organizatorem spółki handlowej, do której przekonywał innych arystokratów. Jednak efekty jego działań są raczej mizerne, pozostają w sferze słów i planów. Nie jest wolny od przesądów stanowych.

Kazimiera Wąsowska – jest wdową, piękną, bogatą arystokratką, która darzy sympatią i życzliwością Wokulskiego, chętnie wyszłaby za niego za mąż. Jest niezależna i oryginalna, ale mężczyzn traktuje dość instrumentalnie. Nie szuka uczuć ani stabilizacji. Szuka raczej nowych wrażeń.

Michał Szuman – jest Żydem, lekarzem i zaufanym przyjacielem Wokulskiego. Umie trzeźwo ocenić ludzi, ale uchodzi za dziwaka – leczy biedaków za darmo i skrycie od lat pracuje nad swym dziełem życia – traktatem naukowym o ludzkich włosach, które kolekcjonuje i bada.

Profesor Geist – jest profesorem, genialnym wynalazcą mieszkające w Paryżu. Próbuje wytworzyć metal lżejszy od powietrza. Nauce poświęcił całe życie, sam żyje w biedzie. Nie umie poradzić sobie z niezrozumieniem sferach akademickich (uchodzi za szaleńca), nie ma środków na realizację swoich wizji.

Henryk Szlangbaum – jest żydowskim kupcem, znajomym Wokulskiego z dawnych lat. Kiedy Henrykowi źle się wiedzie, Wokulski zatrudnia go w swoim sklepie. Jego ojciec pośredniczy w kupnie przez Wokulskiego kamienicy Łęckich oraz odkupuje od syna sklep Wokulskiego. Czuł się zawsze polskim patriotą, brał udział w powstaniu styczniowym. Rozważał kiedyś chrzest, ale wobec fali antysemityzmu wolał pozostać przy dawnym wyznaniu – stwierdza, że Polacy i tak nie uznają go za swojego.

Baron Dalski i marszałek – są bardzo posunięty w wieku arystokratami starający się o rękę Panny Izabeli. Dalski jednak żeni się z młodziutką wnuczką prezesowej Zasławskiej, a żona wkrótce po ślubie zdradza go ze Starskim. Marszałek zaś ostatecznie rezygnuje ze starań o rękę Łęckiej.

Klejn – pracuje u Wokulskiego jako subiekt, jest zagorzałym socjalistą.

Lisiecki – jest tym subiektem Wokulskiego, którego Rzecki darzy największym zaufaniem. Lisiecki to zagorzały antysemita.

Marczewski – jest 20-letnim subiektem, który wiecznie się spóźnia do pracy, ale jednocześnie potrafi namówić każdego klienta do nabycia towaru ze sklepu. Zawsze elegancko ubrany.

Maruszewicz – oszust krętacz. Pośredniczy w sprzedaży klaczy Wokulskiemu, przywłaszcza sobie część pieniędzy. Potem fałszywie donosi na panią Stawska, jakoby ukradł lalkę baronowej Krzeszowskiej.

Marianna – “Magdalenka” jest młodą dziewczyną, którą bieda zmusiła do prostytucji. Wokulski pomaga jej zerwać z przeszłością – oddaje ją do zakonnic sióstr magdalenek, na naukę szycia. To prosta dziewczyna, uczciwa, wdzięczna za udzieloną jej pomoc.

Wysocki – jest furmanem, któremu pomaga Wokulski. Jego brat, kolejarz, ratuje Wokulskiemu życia, gdy kupić chce popełnić samobójstwo.

Węgiełek – jest rzemieślnikiem z Zasławska, który wykonuje napis na kamieniu dla nieżyjącego stryja Wokulskiego.

Rossi – jest włoskim aktorem dramatycznym, który przyjeżdża do Warszawy na występ. Na prośbę Łęckiej Wokulski organizuje dla niego kwiaty i klakierów.

Molinari – jest włoskim skrzypkiem, występujący w stolicy, którym bezkrytycznie zachwyca się panna Łęcka.

Bohater zbiorowy – przedstawiciele arystokracji, kupiectwa, służba, proletariat warszawski, przedstawiciele mniejszości narodowych – Żydzi, Niemcy.

11. Charakterystyczne cytaty, powiedzenia, słowa-klucze

12. Obraz polskiego społeczeństwa

Arystokracja – przedstawiona została w sposób negatywny. Jako warstwa uprzywilejowana, nie dąży do reform kraju, lecz udaremnia wszelkie próby zmian. Jej przedstawiciele – Łęcka, Starski i Baranostwo, są osobami zdegenerowanymi i zdemoralizowanymi. Żyją w zamkniętym świecie, do którego nikogo obcego nie wpuszczają, mają skostniały poglądy, gardzą tymi, którzy nie posiadają tytułu. Prus przedstawia ich jako pasożytów żyjących w pracy innych, oddających się rozrywkom i intrygom.​

Mieszczaństwo – jest klasą społeczną wewnętrznie zróżnicowane pod względem majątkowym oraz narodowym. Żydzi są zamożni i pracowici (Szlangbaum), mieszczan pochodzenia niemieckiego charakteryzuje skrupulatności oszczędność (Minclowie), mieszczaństwo polskie jest zróżnicowane pod względem wykształcenia i dorobku (Szrot, Węgrowicz, Deklewski).

Biedota miejska – stanowi ją proletariat zarabiający ciężką pracą na skromne utrzymanie (Wysocki) oraz lumpenproletariat – bezrobotni nędzarze, złodzieje i prostytutki.​​

13. Realizm powieści „Lalka”​

Dotyczy wierności topografii Warszawy z nazwami ulic, dzielnic, parków, drobiazgowość w opisach postaci, budynków, pomieszczeń, strojów i przedmiotów, krajobrazów. Prus zadbał również o realizm czasu- niektóre wydarzenia, które przedstawia w powieści, mają odzwierciedlenie w rzeczywistości, zgodnie z informacjami zamieszczonymi w prasie (kwestia w Łazienkach, spektakl teatralny). Ponadto pisarz przedstawił wszechstronny obraz jednostki żyjący w społeczeństwie. Elementy naturalizmu znajdujemy w opisach życia biedoty, najlepszym przykładem są sceny, które Wokulski obserwuje podczas spaceru po Powiślu.

14. Trzy pokolenia trzech idealistów w powieści

Bolesław Prus ukazał przedstawicieli trzech pokoleń, których nazwach można idealistami: Ignacy Rzecki prezentuje idealnym polityczny polegające na uwielbienie dla bonapartystów, którzy jako jedyni według niego mogą zaprowadzić ład w Europie i doprowadzić do wyzwolenia spod tyranii. Stanisław Wokulski reprezentuje tzw. idealizm przejściowy polegający na tym, że będąc wyznawcą miłości romantycznej oraz posiadając piękną patriotyczną w przeszłość, jednocześnie wyznaje pozytywistycznej idee dotyczące pracy na rzecz społeczeństwa, samodoskonalenia i zdobywania wiedzy, troski o kondycję społeczeństwa. Julian Ochocki jest idealista nauki, głęboko wierzącym w postęp, rozwój techniki i cywilizacji.

15. Powieść o straconych złudzeniach

To znane określenia dotyczące “Lalki” podkreśla zderzenie marzeń Wokulskiego z rzeczywistością. Bohater wierzył, iż dzięki pracy, determinacji i szlachetności zdobędzie uczucie ukochanej kobiety. Stracone złudzenia dotyczą również klęski pozytywistycznych ideałów. Nie mają one racji bytu w społeczeństwie, które nie widzi konieczności zmian cywilizacyjnych, nie dba o postęp techniczny, rozwój przemysłu i handlu czy praca u podstaw. Ideologia romantyczna również zostaje skazana na klęskę, gdyż społeczeństwo odrzuca ideały wolności, patriotyzmu i solidarności skupiając, się na chorobliwe i chęci zysku i materializmie.

16. Psychologizm postaci

Bolesław Prus stworzył doskonałe portrety psychologiczne postaci, ukazał ich myśli, przeżycia, stany wewnętrzne i emocje, które często powodują nieprzewidywalność czynu bohaterów.

Patriotyzm – reprezentowany jest przez Ignacego Rzeckiego oraz Stanisława Wokulskiego. Rzecki wracam myślami do kampanii napoleońskich oraz do wydarzeń Wiosny Ludów- walki “o wolność naszą i waszą”. Wokulski uczestniczy w powstaniu styczniowym w 1863 roku i interesuje się rozwojem gospodarczym kraju i poziomem życia jego mieszkańców.

Praca – jest wartością, którą eksponuje Prus na przykładzie Wokulskiego, Minclów, Rzeckiego oraz innych bohaterów. Społeczny jej aspekt widzi Wokulski, który spaceruję po Powiślu, znajduje receptę na poprawę sytuacji w biedoty- “praca obowiązkowa- słusznie wynagrodzona”.

Wiedza (scjentyzm) – jest ważną wartością warunkującą postęp cywilizacyjny- Wokulski Ochocki i Geist.

Miłość – okazuje Prus jako siłą budującą i niszczącą. Uczucie do Izabeli Łęckiej zmobilizowały Wokulskiego do aktywności w zdobywaniu majątku, jednak również przyczyniło się do jego osobistego dramatu. W świecie arystokracji, gdzie małżeństwa często zawierano dla korzyści majątkowych, uczucie Wokulskiego do panny Łęckiej nabiera szlachetnego i romantycznego wymiaru.

17. Budowa utworu, język, styl, środki artystyczne

Kompozycja – powieść jest wielowątkowa i panoramiczna, co pozwala na pokazanie obrazu i przemian w społeczeństwie polskim na przestrzeni kilku pokoleń. Prus wprowadza wielką ilość postaci, w tym wielu drugoplanowych i epizodycznych, które pochodzą ze wszystkich warstw społecznych.

Narracja powieści jest nowatorska, gdyż Prus wprowadził drugiego narratora subiekta Rzeckiego. Narrator trzecioosobowy jest obiektywną i wszechwiedzącą postacią, która jedynie relacjonuje fakty, zna także skryte myśli bohaterów- Wokulskiego, panny Izabeli.

Narrator – pamiętnikarz (Rzecki) ubarwia opis refleksjami i jest źródłem wiedzy o Warszawie oraz jej mieszkańców od początku XIX wieku.

Świat przedstawiony wzbogacony jest o indywidualizm i emocjonalność postrzegania.

Język bohaterów jest zindywidualizowany i dostosowany do środowiska narodowości, z których wywodzi się postać. Wokulski wyraża się rzeczowo. Izabela – niekiedy w sposób egzaltowany. Tomasz Łęcki stara się wyrażać majestatycznie. Prości warszawscy mówią gwarą. Ze względu na podejmowanie wątków narodowowyzwoleńczych, o których nie można było w zaborze rosyjskim pisać wprost, Prus posługuje się aluzją, peryfrazą i symboliką.

18. Konteksty i nawiązania

Eliza Orzeszkowa: “Nad Niemnem” – powieść panoramiczna

Honoriusz Balzac: “Ojciec Goriot”

Stefan Żeromski: “Przedwiośnie” – podobne ujęcia świata arystokracji.

W 1968 roku powstała ekranizacja powieści Prusa w reżyserii Wojciecha Jerzego Hassa, z kreacjami Beaty Tyszkiewicz jako panny Izabeli Łęckiej i Mariusza Dmochowskiego w roku Wokulskiego, w 1977 roku nakręcono serial wyreżyserowany przez Ryszarda Bera, w którym odtwórcami głównych ról byli: Małgorzata Braunek oraz Jerzy Kamas.

Ciekawym streszczeniem “Lalki” jest piosenka Jacka Kaczmarskiego “Lalka, czyli polski pozytywizm”.

Podobają Ci się podobne treści?

Zapisz się do naszego newslettera i zdobądź -20% zniżki na wszystkie opracowania! Wysyłamy tylko wartościowe treści dotyczące matury z języka polskiego!

Kupon rabatowy -20%

Wykorzystaj -20% zniżki na wszystkie opracowania! 

JPMATURA-20