ŚCIĄGA Z LEKTURY

Autor utworu: Sławomir Mrożek
Epoka literacka: Współczesność
Rodzaj literacki: Dramat
Data pierwszego wydania: 1964 rok, wystawiono w Bydgoszczy w roku 1965
Czas akcji: Druga połowa XX wieku, czasu współczesne Mrożkowi
Miejsce akcji: Mieszkanie Stomilów
Bohaterowie: Artur, Ala, Stomil, Eleonora, Eugeniusz, Eugenia, Edek
Miejsce akcji: Mieszkanie Stomilów
Zagadnienia: Dramat rodzinny, dramat polityczny, groteska jako forma podawcza
Motywy: Rodziny, matki, przemiany, kobiety, artysty, buntu, śmierci, totalitaryzmu, konfliktu pokoleń, zdrady, tańca, prostaka

Opracowanie „Tango”

1. Geneza utworu

Dramat powstał w latach 60. XX wieku, kiedy Polska była zdominowana przez władze komunistyczne, autor znalazł się na emigracji, a w Europie dokonała się rewolucja obyczajowa. Dzieło po raz pierwszy wydano w piśmie „Dialog” 1964 roku.

2. Znaczenie utworu

„Tango” jest jednym z najważniejszych polskich utworów dramatycznych XX wieku.

3. Gatunek literacki

4. Utwór ma strukturę dramatu

Podzielony jest na akty, posiada tekst główny oraz poboczny (didaskalia), o dziejącej się akcji czytelnik dowiaduje się z bezpośrednich wypowiedzi bohaterów (dialogi i monologi). Jest to dramat groteskowy, ponieważ kompozycja utworu jest luźna, przedstawione są w nim groteskowe sytuacje i występują w nim absurdalne dialogi. Zgodnie z konwencją teatru absurdu, bohaterowie utworu nie są postaciami zindywidualizowanymi i prawdopodobnymi psychologicznie, zaś niektóre ich cechy są przejaskrawione.

5. Czas i miejsce akcji

Akcja dramatu rozgrywa się w połowie XX wieku, w czasach współczesnych Mrożkowi. Czas akcji obejmuje dwa dni, miejsce akcji jest mieszkanie rodziny inteligenckiej, Eleonory i Stomila, niezwykle zaniedbane i zagracone.

6. Bohaterowie

Artur - syn Eleonory i Stomila. Jest najwyżej dwudziestopięcioletnim prawidłowo rozwiniętym dorodny i regularny. Studiuje trzy fakultety, w tym medycynę i filozofię. Ubiera się elegancko w garnitur. Został wychowany w rodzinie, w której członkowie nie kierują się żadnymi normami, wobec tego buntuje się przeciw ich brakowi: nie mogę przecież być konformista. Mam już swoje lata. Do matki ma pretensje o to, że zdradza Stomila z prostakiem - Edkiem, ojcu ma za złe że ten nie reaguje na zdradę żony oraz, że wiecznie chodzi w piżamie. Artur czyni wysiłki, by bliskim przywrócić ich tradycyjne role, ale jego starania nie przynoszą rezultatów. Chce się ożenić ze swoją kuzynką, wierząc, że ślub wpłynie na zmianę postaw rodziny. Gdy staje się to niemożliwe do zrealizowania, umiera (zostaje zabity przez Edka).
Eleonora - jest żoną Stomila, matką Artura oraz kochanką Edka. Na początku dramatu ubrana jest w dziecięcy „pajacyk" do spania. Jest kobietą wyzwoloną, która nie kieruje się w życiu żadnymi zasadami. Jej pokolenie walczyło z panującymi normami i tradycją. Kobieta wyszła za Stomila, gdyż była zafascynowana nim w młodości, jako artystę eksperymentatorem teatru. Swego kochanka Edka uważa za symbol prostoty.
Stomil - jest ojcem Artura i zdradzany mężem. W młodości był buntownikiem, który przyczynił się do odrzucenia tradycji i norm. Jego pasją życiową była sztuka i eksperymentowanie. Nie rozumie rozterek własnego syna. Dawny intelektualista zmienił się w zaniedbanego mężczyznę, który w domu nie ma nic do powiedzenia. Jest niezdolny do jakiegokolwiek czynu, jednak nadal wierzy, że sztuka może stać się podstawą nowego świata. Rozkład jego osobowości podkreśla niechlujny i rozpinany strój.
Eugenia - jest babcią Artura: stara, ale czerstwa i ruchliwa, czasem tylko cierpi na starcze zapaści. Nie jest tradycyjną babcią, bardzo lubi grać w karty. Ubiera się dziwacznie - jaskrawe suknie z trenem, na nogach ma trampki, na głowie czapkę - dżokejkę. W akcie III jest ubrana jak staroświecka babcia, porusza się sztywno, narzeka na nudę, w końcu kładzie się na katafalku i umiera.
Eugeniusz - jest bratem Eugenii, starszym siwym panem. Ma na sobie żakiet, szeroki krawat ze szpilką, szorty, stary znoszony lakierki, i okulary w złotej oprawce. Z trudem wciela się w na rzuconą rolę człowieka wyzwolonego z formy - jest bardzo dobrze wychowany i nieśmiały. Jest jedną osobą wspierającą Artura w jego staraniach, jednak po śmierci siostry opowiada się po stronie Edka - okazuje się konformistą.
Edek - jest kochankiem Eleonory: osobnik w najwyższym stopniu mętny i podejrzany. Gra w karty z Eugeniusz i Eugeniuszem. Jest nieogolony i niechlujny. Skupia w sobie takie cechy jak prostactwo, wulgarność i chamstwo. Pozbawiony jest wszelkich norm i form, reprezentuje fizyczną siłę, która ostatecznie zwycięża.
Ala - jest kuzynką Artura, osiemnastoletnią dziewczyną pozbawioną zasad obyczajowych. Zgadza się wyjść za mąż za Artura w przekonaniu, iż ślub nie jest wynikiem miłości, lecz dążeniem Artura do przewrócenia formy. Zdradza jednak Artura z Edkiem, co staje się przyczyną załamania Artura i jednym z powodów jego śmierci.

7. Charakterystyczne motywy i ważne pojęcia

W utworze występują motywy rodziny, ojca, matki, ślubu, konfliktu pokoleń, buntu, państwa i służby, inteligenta i chama, artysty, śmierci.
Tango - jest latynoamerykańskim tańcem o niepokojącym rytmie, w którym zawiera się mit miłości, zdrady i śmierci.
Groteska - jest kategoria estetyczna, która charakteryzuje się połączeniem w jednym dziele pierwiastków przeciwstawnych, taki jak tragizm i komizm, fantastyka i realizm, piękno i brzydota. Utwory groteskowe charakteryzują się niejednorodności stylistyczną, obecnością absurdu i dziwności, deformacja rzeczywistości.
Absurd - jest kategorią określającą bezcelowość, niedorzeczność i nonsens.
Rozpad rodziny - w rodzinie Artura tradycyjne podziały i rolę uległy zniszczeniu. Rodzice nie wychowuję syna w tradycyjny sposób, bowiem sami wywalczyli brak norm i tradycji. Tymczasem Artur chciał skłonić matkę, by była przykładną żoną, a ojca namawia, żeby pozbył się jej kochanka. Sam chcę wziąć ślub i zostać mężem oraz głową rodziny. Jednak ponosi klęskę, gdyż zdaje sobie sprawę, że jego ślub będzie jedynie nic nie znaczącą ceremonią: Co to znaczy ta maskarada? Przywrócenie w rodzinie porządku i ładu kończy się więc fiaskiem.
Społeczeństwo i relacje międzyludzkie - ukazanie relacji rodzinnych w utworze służy rozważaniom na temat współczesnej kultury. Mrożek pokazuje dwa wzorce społeczeństwa: tradycyjny, oparty na konwenansach, do którego przywrócenia dąży Artur, i nowoczesny, uznający prawo jednostki do wolności i ekspresji. Jednak okazuje się, że drugi wzorzec prowadzi do całkowitej anarchii, zaś pierwszy jest jedynie pustą formą.
Władza i dyktatura - Mrożek nadał utworowi wymiar dramatu politycznego. Edek reprezentuje brutalną i prymitywną siłę zdolną do podporządkowania i sterroryzowania grupy ludzi. W podobny sposób funkcjonuje totalitaryzm - nie są rządy subtelne, lecz prostackie i brutalne. Nieliczna zdeterminowana grupa może łatwo zaprowadzić swoje porządki, jeśli inteligencja zgadza się na rezygnację z wszelkich zasad moralnych i obyczajowych w imię postępu.

8. Problematyka i główne przesłania

Mrożek świadomie operuje w dramacie groteska i absurdem, za pomocą których obala mity i sztuki awangardowej. Forma, o której pisał Gombrowicz, przestała być potrzebna, jest bezużyteczna w czasach, w których brak jest idei. Stąd przesłanie utworu: sama forma nie ocali świata.

9. Budowa utworu, język, środki artystyczne

Utwór składa się z trzech aktów, kompozycja utworu jest rozluźniona. Wymowa utworu jest tragiczna, jednak katastrofa w finale, pokazana z przymrużeniem oka, traci swój patos. W „Tangu” dominuje absurdalny komizm przejawiający się w kreacji świata przedstawionego- bohaterów oraz sytuacji. Język utworu jest specyficzny, gdyż Mrożek zderza ze sobą różne style wypowiedzi, co daje komiczny efekt. Edek mówi w języku potocznym, wulgarnym. Artur natomiast parodiuje styl biblijny.

10. Konteksty i nawiązania

Motyw buntu przeciwko zastanej rzeczywistości pojawił się w utworach. Bohater „Kordian” Juliusza Słowackiego szuka idei, podobnie jak Artur. W „Weselu” Stanisława Wyspiańskiego pojawił się motyw „chama” i „inteligentna” oraz motyw tańca. Witold Gombrowicz w „Ferdydurke” wprowadza motyw poszukiwania formy, a w „Ślubie” – motyw ceremonii ślubu. Witkacy w „Szewcach” porusza problem dyktatury prostaków i końca cywilizacji europejskiej. Gabriela Zapolska w „Moralności pani Dulskiej” ukazuje rodzinę mieszczańską, którą można, na zasadzie kontrastu, zestawić z rodziną Stomila.

11. Tango jako dramat o

Sztuce - tradycyjna sztuka (pokolenie dziadków) zostaje obalona przez awangardę - Stomila i Eleonorę, która dopuszcza wszelkie chwyty, odrzuca wszelkie ograniczenia. W efekcie, pozbawiona z treści, zatraca się, zużywa i traci związek z rzeczywistością. Jeśli po awangardzie nie uda się wrócić do tradycji, jak proponuje to Artur, musi zwyciężyć sztuka masowa, popkultura - Edek.
Rewolucji, totalitaryzmie - utwór obnaża mechanizmy rewolucji oraz władzy totalitarnej, do której ostatecznie prowadzi przewrót społeczny. Wraz z upadkiem Artura pogłębia się kryzys wartości; teraz rządzi już tylko prymitywna siła - Edek (totalitaryzm). Cały dramat w tej interpretacji podobny w wymowie jest do „Szewców" Witkacego. Przedstawia kolejne rewolucje na wzór heglowskiej koncepcji dziejów i mieści się w katastrofizmie.
Dążeniu do władzy - pokazuje również dążenie do władzy, które w świecie pozbawionym wartości i bezgranicznie tolerancyjnym, okazuje się być banalnie łatwe. Do władzy dąży tutaj Artur, który narzuca wszystkim własną koncepcję świata. W tym celu nie zawahał się nawet wykorzystać Edka, który korzystając z okazji i swej siły ostatecznie zdobywa władzę.
Postmodernistycznym kryzysie wartości - utwór za pomocą obrazu rodziny powstałego po rewolucji obyczajowej i kulturalnej ukazuje postmodernistyczny świat pozbawiony tradycyjnych wartości. Stworzony przez Stomila i Eleonorę, którzy zbuntowali się przeciw tradycji i konwencji (zupełnie jak awangarda). Artur w tym świecie nie może żyć, odrzuca go, staje się motorem kontrrewolucji kulturalnej, której celem jest przywrócić tradycyjną hierarchię wartości i porządek świata. Zwycięstwo Edka pokazuje, że w świecie postmodernistycznym większą siłę przebicia ma siła, która ostatecznie zwycięża i pogłębia kryzys wartości, odbierając ostatnią wartość - wolność.
Rodzinie - tradycyjna trzypokoleniowa polska rodzina: dziadkowie, rodzice i dziecko ukazana została w „Tangu" w sytuacji rozpadu. Najstarsze pokolenie nie spełnia żadnej konstruktywnej roli. Tęskni częściowo za utraconym światem, ale pogodziło się z rolą, którą wyznaczyło im pokolenie ich dzieci. Stomil i Eleonora nie są rodziną w pełnym tego słowa znaczenia, żyją obok siebie. Nikogo z nikim nie łączą tutaj charakterystyczne dla rodziny więzi emocjonalne. Osamotnione dziecko, którego nikt nie wychował, próbuje narzucić własny porządek całej rodzinie. Pozbawione wsparcia, zrozumienia i miłości musi jednak ponieść życiową porażkę. Okazuje się, że ofiarą wolności dziadków i rodziców są dzieci.
Buncie - w „Tangu" pojawia się także topos młodzieńczego buntu. Artur w świecie, w którym wszystko mu wolno i nie ma granic, nie potrafi się określić, zdefiniować siebie poprzez bunt, bo nie ma przeciw czemu się buntować. Więc tradycyjny młodzieńczy (pokoleniowy) bunt przybiera tutaj groteskową formę - próby powrotu do konwencji, tradycji.

ŚCIĄGA Z LEKTURY

Opracowanie „Tango”

1. Geneza utworu

2. Znaczenie utworu

3. Gatunek literacki

4. Utwór ma strukturę dramatu

5. Czas i miejsce akcji

6. Bohaterowie

7. Charakterystyczne motywy i ważne pojęcia

8. Problematyka i główne przesłania

9. Budowa utworu, język, środki artystyczne

10. Konteksty i nawiązania

11. Tango jako dramat o

Odbierz kupon rabatowy! -20% na wszystkie płatne opracowania!

JPmatura sp. z o.o.

Darmowa wiedza

Twoje konto

Ważne informacje

Podobają Ci się podobne treści?

Kupon rabatowy -20%

JPMATURA-20