Znani pisarze - Współczesność

1. Irit Amiel - (1931-2021)

Urodzona w Częstochowie w 1931 roku jako Irena Librowicz. Okres okupacji hitlerowskiej przeżyła dzięki ucieczce z getta i pomocy Polaków – jej rodzina zginęła. W 1947 roku wyemigrowała do Palestyny, gdzie zamieszkała w Tel Awiwie. Debiutowała w 1994 roku. Pisała wiersze i opowiadania w języku hebrajskim, głównie o tematyce związanej z Holocaustem. Wydała także dwa tomiki wierszy w języku polskim. Była tłumaczką literatury polskiej i hebrajskiej.

2. Krzysztof Kamil Baczyński - (1921-1944)

Pochodził z warszawskiej rodziny inteligenckiej. W 1939 roku zdał maturę. W czasie okupacji wykonywał dorywcze prace, przez rok studiował polonistykę na tajnym Uniwersytecie Warszawskim i był żołnierzem Armii Krajowej. W 1942 roku poślubił Barbarę Drapczyńską, do której kierował swoje wiersze miłosne. Zginął 4 sierpnia 1944 roku, czwartego dnia powstania warszawskiego, w Pałacu Blanka w Warszawie. Uważany jest za jednego z najbardziej utalentowanych poetów pokolenia wojennego. W czasie okupacji ukazały się cztery tomiki jego poezji nakładem podziemnych oficyn. Pozostawił po sobie łącznie kilkaset wierszy.

3. Stanisław Barańczak - (1946-2014)

Brat pisarki Małgorzaty Musierowicz. Urodził się w Poznaniu, gdzie ukończył filologię polską. Do 1977 roku pracował na uczelni, skąd został usunięty za zaangażowanie się w działalność opozycji demokratycznej. Był jednym z założycieli Komitetu Obrony Robotników. W 1981 roku wyjechał na stałe do USA, gdzie wykładał m.in. na Harvard University. Jego wiersze zalicza się do nurtu Nowej Fali. Wskazuje się także inspiracje poezją lingwistyczną oraz nawiązania do baroku i postmodernizmu. Poeta analizował twórczość Białoszewskiego i Herberta, pisał humorystyczne recenzje, wydał zbiór zabaw poetyckich i dokonał licznych przekładów, głównie z języka angielskiego.

4. Miron Białoszewski - (1922-1983)

Poeta, prozaik i dramatopisarz. Przez całe życie związany był z Warszawą. W czasie okupacji na tajnych kompletach ukończył maturę i rozpoczął studia polonistyczne. Przeżył powstanie warszawskie, o czym opowiedział w „Pamiętniku z powstania warszawskiego” (1970). Po wojnie pracował na poczcie oraz jako współpracownik redakcji czasopism dziecięcych i młodzieżowych. Jest autorem wielu tomików poetyckich, np. „Obroty rzeczy” (1956), „Rachunek zachciankowy” (1959), „Oho” (1985), a od 1970 także utworów prozatorskich, np. „Szumy, zlepy, ciągi” (1976), „Chamowo” (napisany w 1975 roku, a wydany pośmiertnie w 2009 roku). W latach 1955–1963 prowadził we własnym mieszkaniu „Teatr na Tarczyńskiej”, a następnie „Teatr Osobny” w latach 1963–1968. Zasłynął jako twórca oryginalnego języka, pełnego neologizmów i eksperymentów językowych (poezja lingwistyczna). Tematy czerpał z najdrobniejszych epizodów życia codziennego.

5. Tadeusz Borowski - (1922-1951)

Urodził się w Żytomierzu, należącym wówczas do ZSRR. W 1932 roku trafił do Polski, a od 1934 roku mieszkał w Warszawie. W czasie okupacji uczył się i studiował polonistykę na tajnych kompletach, wydał tomik poezji „Gdziekolwiek ziemia” w 1942 roku. Trafił do niemieckich obozów koncentracyjnych. W 1946 roku wrócił do kraju, zaangażował się w popieranie nowego ustroju. Zmarł w 1951 roku, prawdopodobnie śmiercią samobójczą. Znany jest przede wszystkim jako autor opowiadań obozowych, takich jak „Pożegnanie z Marią” (1948), zawierających m.in. opowiadania „U nas w Auschwitzu…” i „Dzień na Harmenzach”.

6. Albert Camus - (1913-1960)

Urodził się w ubogiej rodzinie mieszkającej w Algierze (należącym wówczas do Francji). Mimo trudności zdołał ukończyć studia, pracował jako dziennikarz i był aktywny w grupach teatralnych. W 1940 roku przeniósł się do Paryża. Wyznawał poglądy lewicowe i przez pewien czas przyjaźnił się z Jean-Paulem Sartre’em, jednak krytykował stalinizm, co narażało go na ataki francuskich intelektualistów. Camus był przedstawicielem egzystencjalizmu, choć sam dystansował się od tej etykiety. W 1957 roku otrzymał literacką Nagrodę Nobla. Zginął w wypadku samochodowym w 1960 roku, trzy lata po otrzymaniu literackiej Nagrody Nobla.

7. Konstanty Ildefons-Gałczyński - (1905-1953)

Urodził się w Warszawie, studiował filologię angielską i klasyczną, od 1923 roku publikował w pismach satyrycznych i politycznych. Okres II wojny światowej spędził w stalagu (obozie jenieckim) w Altengrabow. Po wojnie przez kilka lat przebywał na emigracji, a w 1946 roku wrócił do kraju. Współpracował m.in. z tygodnikiem „Przekrój” oraz kabaretem „Zielona Gęś”, który stał się jednym z jego najsłynniejszych przedsięwzięć. Pisał krótkie absurdalne scenki, utwory liryczne różnej długości oraz felietony. Dziesiątki wierszy Gałczyńskiego, takich jak „Koniec świata”, zostały wykorzystane jako teksty piosenek.

8. Witold Gombrowicz - (1904-1969)

Urodził się w zamożnej ziemiańskiej rodzinie w Sandomierskiem. Ukończył studia prawnicze w Warszawie, ale w zawodzie pracował krótko. Debiutował zbiorem opowiadań „Pamiętnik z okresu dojrzewania” (1933 rok). Sukces literacki przyniosła mu groteskowa powieść „Ferdydurke”. W chwili wybuchu wojny znajdował się w Argentynie, gdzie przebywał przez 24 lata (1939–1963), pracując m.in. jako urzędnik w banku i publikując „Trans-Atlantyk” w 1953 roku. W 1963 roku przeniósł się do Europy, najpierw do Berlina, a później osiadł w Vence na południu Francji. Publikował w polskiej prasie emigracyjnej, m.in. w „Kulturze”. Ostatnie kilka lat życia spędził w Vence. W latach 1958–1986 dzieła Gombrowicza nie mogły się ukazywać w Polsce, choć były publikowane w drugim obiegu. Był jednym z pisarzy, którzy najsilniej wpłynęli na rozwój literatury polskiej w II połowie XX wieku.

9. Zbigniew Herbert - (1924-1998)

Urodził się i wychował we Lwowie. Studiował polonistykę, prawo, ekonomię, filozofię, malarstwo. Pracował m.in. w banku, muzeum, jako nauczyciel, publikował w prasie recenzje teatralne. Po 1956 roku zdobył uznanie, najpierw jako poeta, potem jako eseista. Najważniejsze zbiory poezji Herberta to m.in. „Struna światła” (1956), „Hermes, pies i gwiazda” (1957), „Pan Cogito” (1974) oraz „Raport z oblężonego Miasta” (1983). Wśród jego esejów szczególne miejsce zajmuje cykl „Barbarzyńca w ogrodzie” (1962). Zyskał możliwość wyjazdu za granicę, przebywał tam coraz częściej i dłużej, w kraju związał się ze środowiskami opozycyjnym wobec władz. Po 1981 roku wyjeżdżał z Polski już tylko na krótko. Surowo oceniał polityczne kompromisy zawarte po 1989 roku z byłymi komunistami. W jego poezji wszechobecne są motywy mitologiczne oraz odniesienia do kultury śródziemnomorskiej, a także tematyka etyczna, często odczytywana w kontekście czasów PRL-u. Skupienie się na uniwersalnych wartościach, dbałość o formę, nawiązania kulturowe spowodowały, że twórczość Herberta umieszcza się w nurcie neoklasycyzmu.

10. Gustaw Herling-Grudziński - (1919-2000)

Urodził się w spolonizowanej rodzinie żydowskiej związanej z Kielcami. Podjął studia polonistyczne, w czasie okupacji wstąpił do konspiracji. Aresztowany w 1940 roku, spędził dwa lata w sowieckich łagrach, został zwolniony w 1942 roku na mocy układu Sikorski-Majski. Z armią Andersa walczył m.in. pod Monte Cassino. Po wojnie działał w kręgach emigracyjnych w Londynie, był redaktorem najważniejszego pisma polskiej emigracji paryskiej „Kultury”, współpracował z Radiem Wolna Europa. W 1955 roku osiadł w Neapolu. Był autorem opowiadań, wspomnień, esejów, recenzji. Jego najsłynniejszym dziełem jest „Inny świat” (1951), będący jednym z pierwszych literackich świadectw życia w łagrach. Przez ponad 20 lat prowadził „Dziennik pisany nocą”.

11. Jarosław Iwaszkiewicz - (1894-1980)

Wychował się na Ukrainie, studiował prawo w Kijowie. W 1918 roku wyjechał do Warszawy i nawiązał współpracę z grupą literacką „Skamander”. W 1928 roku zamieszkał w Podkowie Leśnej. Pracował w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, a po wojnie stał się prominentnym działaczem Związku Literatów Polskich. Wydał kilkanaście tomików poezji, kilka dramatów oraz ponad 20 zbiorów opowiadań i powieści. Wśród jego najważniejszych utworów znajdują się m.in. „Brzezina”, „Pan Cogito”, „Matka Joanna od Aniołów”, z których wiele doczekało się ekranizacji, m.in. w reżyserii Andrzeja Wajdy i Jerzego Kawalerowicza.

12. Karol Wojtyła - (1920-2005)

Urodził się w Wadowicach. W 1938 roku podjął studia polonistyczne w Krakowie. W okresie okupacji pracował fizycznie jako robotnik, żywo interesował się teatrem, a w 1942 roku wstąpił do tajnego seminarium duchownego. Święcenia kapłańskie uzyskał w 1946 roku. Kontynuował studia teologiczne w Rzymie. Po powrocie do kraju w 1948 roku pracował z młodzieżą i wykładał na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. W 1958 roku został wyświęcony na biskupa, odegrał istotną rolę w obradach Soboru Watykańskiego II, w 1963 roku został arcybiskupem krakowskim, a w 1967 roku kardynałem. W 1978 roku został wybrany na papieża, przybrał imię Jan Paweł II. Jako poeta i dramaturg publikował pod pseudonimem Andrzej Jawień, a jego najważniejsze dzieła literackie to poematy „Tryptyk rzymski” (2003) i „Pieśń o Bogu ukrytym” (1944), a także dramaty „Brat naszego Boga” i „Przed sklepem jubilera”.

13. Tadeusz Konwicki - (1926-2015)

Urodził się i wychował na Wileńszczyźnie. W czasie II wojny światowej pracował na kolei i należał do AK. Po wojnie zamieszkał w Warszawie, nawiązał współpracę z krajową prasą, publikował recenzje literackie, reportaże oraz opowiadania. Pisał także scenariusze i reżyserował filmy oraz spektakle teatralne. W latach 50. XX wieku zaliczano go do czołowych literatów socrealistycznych, ale stopniowo zaczął być identyfikowany z opozycją. Od 1976 roku publikował poza zasięgiem cenzury – jego „Kompleks polski” był pierwszą w Polsce powieścią wydaną w drugim obiegu wydawniczym. Do jego najbardziej znanych powieści należą „Sennik współczesny” (1963), „Kompleks polski” (1977) oraz „Mała apokalipsa” (1979). W jego filmografii wyróżniają się filmy takie jak „Salto” (1965) i „Dolina Issy” (1982), zrealizowana na podstawie powieści Czesława Miłosza. Pod koniec życia wycofał się z działalności publicznej i literackiej.

14. Hanna Krall - (ur. 1937)

Urodziła się w Warszawie w rodzinie żydowskiej. Od 1955 roku współpracowała z warszawskimi czasopismami, prowadząc wywiady, pisząc reportaże i minipowieści. Ocalona od zagłady w czasie II wojny światowej, w swojej twórczości wielokrotnie wracała do tematyki zagłady Żydów. Wywiad „Zdążyć przed Panem Bogiem” przyniósł jej światową sławę. Do innych ważnych dzieł Krall należą „Dowody na istnienie” (1995), „Tam już nie ma żadnej rzeki” (1998) oraz „Biała Maria” (2011). Jej twórczość często bada granice pamięci, tożsamości i historii w kontekście traumy Holocaustu.

15. Ewa Lipska - (ur. 1945)

Urodziła się w Krakowie. Jest poetką i felietonistką. Wydała około 30 tomików poetyckich. Należała do generacji Nowej Fali, dlatego jej początkowa twórczość była zaangażowana społecznie i politycznie, potem jej poezja nabiera tonów osobistych, refleksyjnych. Seria pięciu tomików poetyckich obejmuje m.in. „Wiersze” (1967), „Czarna skrzynka” (1974) i „Pamięć operacyjna” (1978). Jej późniejsza twórczość to m.in. „Pomarańcza Newtona” (2007), „Czytnik linii papilarnych” (2015) i „Miłość w trybie awaryjnym” (2019). Wydała też prozę poetycką „Żywa śmierć”, przyjmującą formę luźnych zapisków chorego psychicznie pacjenta. W 2009 roku na rynku wydawniczym pojawiła się jej powieść „Sefer”, a w 2012 roku zbiór prozy poetyckiej w formie listów pt.: „Droga pani Schubert…”, a rok później – „Miłość, droga pani Schubert…”.

16. Czesław Miłosz- (1911-2004)

Urodził się w Szetejniach, niedaleko Kiejdan (obecna Litwa). Studiował w Wilnie, debiutował w 1930 roku, był wówczas związany z kręgami lewicy. W czasie II wojny światowej przebywał w Rumunii, w Wilnie, Warszawie i Krakowie. Po wojnie podjął pracę w dyplomacji jako attaché kulturalny rządu polskiego, ale w 1951 roku porzucił ją i został na emigracji. Od 1960 roku przebywał w USA, wykładał na Harvardzie i Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley, stopniowo zdobywał sławę jako poeta. W Polsce w tym czasie publikacja jego utworów była zakazana. Jego najważniejsze dzieła to m.in. „Ocalenie” (1945), „Zniewolony umysł” (1953), „Dolina Issy” (1955), „Piesek przydrożny” (1997) oraz autobiograficzna książka „Rodzinna Europa” (1958). W 1980 roku otrzymał literacką Nagrodę Nobla, co umożliwiło mu powrót do kraju. W 1993 roku zamieszkał w Krakowie. Był płodnym autorem, pisał utwory poetyckie, powieści, eseje, zbiory łączące elementy liryki, prozy i dokumentu. Był także historykiem literatury i tłumaczem.

17. Sławomir Mrożek- (1930- 2013)

Jeden z najwybitniejszych współczesnych dramaturgów. Początkowo był rysownikiem, pierwsze utwory literackie opublikował w 1953 roku, wkrótce zaczął pisać dramaty. W 1963 roku wyemigrował, mieszkał we Francji, USA, Włoszech, długo w Meksyku, w 1996 roku wrócił do Polski. Natomiast w 2008 roku przeniósł się na południe Francji. Najbardziej znane dramaty Mrożka to m.in. „Tango” (1964), „Emigranci” (1974), „Strip-tease” (1961) oraz „Wdowy” (1992). Jego groteskowe opowiadania, takie jak „Słoń” (1957) czy „Wesele w Atomicach” (1959), są równie cenione. Jest autorem groteskowych opowiadań, powieści, felietonów i scenariuszy filmowych, najbardziej znany jest jednak jako dramatopisarz. Do codziennego języka trafiły zwroty, takie jak „mrożkowski” i „jak z Mrożka”, oznaczające absurdy rzeczywistości.

18. Wiesław Myśliwski - (ur. 1932)

Ukończył polonistykę na KUL-u, pracował jako redaktor w czasopismach oraz wydawnictwach literackich. Debiutował w 1967 roku. Najważniejsze powieści Myśliwskiego to m.in. „Kamień na kamieniu” (1984), „Widnokrąg” (1996) oraz „Traktat o łuskaniu fasoli” (2006), za które dwukrotnie zdobył Nagrodę Nike (1997, 2007). Wydał około 10 powieści i jest autorem trzech dramatów. Razem z Tadeuszem Nowakiem i Edwardem Redlińskim zaliczany jest do nurtu wiejskiego w literaturze współczesnej.

19. George Orwell - (1903-1950)

Właściwie Eric Arthur Blair. Angielski pisarz i publicysta pochodził z rodziny angielskiego urzędnika pracującego w kolonialnych Indiach. Od 1928 roku przebywał w Anglii. W latach 1936–1937 jako zadeklarowany socjalista uczestniczył po stronie republikańskiej w wojnie domowej w Hiszpanii. Jednak groziła mu śmierć ze strony radykałów, co sprawiło, że odtąd stał się zdecydowanym przeciwnikiem stalinizmu. Jego najbardziej znane utwory to antytotalitarne powieści: „Folwark zwierzęcy” (1945) i „Rok 1984” (1949) oraz autobiograficzna książka związana z hiszpańską wojną domową – „W hołdzie Katalonii” (1938). Był również autorem licznych felietonów, esejów oraz korespondencji wojennych.

20. Tadeusz Różewicz - (1921-2014)

Urodził się i wychował w Radomsku. W czasach szkolnych pisał i publikował utwory poetyckie. Podczas okupacji pracował zarobkowo i jednocześnie działał w konspiracji AK. Uczestniczył w walkach partyzanckich. Po wojnie mieszkał w Częstochowie i w Gliwicach, a w 1968 roku osiadł we Wrocławiu. Poezja wydana tuż po wojnie zapewniła mu uznanie w środowisku literackim, a sławę świetnego dramaturga przyniósł mu utwór „Kartoteka” (1960). Poza „Kartoteką”, do najważniejszych dramatów Różewicza należą „Stara kobieta wysiaduje” (1968) oraz „Pułapka” (1982). W poezji dominują refleksje nad wojną, moralnością i egzystencją, co znajduje wyraz w tomach takich jak „Niepokój” (1947), „Czerwona rękawiczka” (1948) i „Nic w płaszczu Prospera” (1962). Ogółem wydał kilkadziesiąt zbiorów poezji, książkę „Matka odchodzi”, kilka zbiorów opowiadań oraz kilkanaście dramatów.

21. Isaac Bashevis Singer - (1904-1991)

Urodził się w rodzinie żydowskiego rabina niedaleko Nowego Dworu Mazowieckiego, jako Icek-Hersz Zynger. W dzieciństwie mieszkał między innymi w Radzyminie i Biłgoraju, a od 1923 roku w Warszawie, gdzie utrzymywał się między innymi z tłumaczeń klasyki literatury europejskiej na język jidysz. Pisywał krótkie opowiadania. Pierwszą powieść wydał w 1935 roku, w tym samym roku zdecydował się na emigrację do USA. Współpracował z nowojorską prasą, wiele zawdzięczając swojemu bratu, Icchokowi Baszewisowi Singerowi, również znanemu pisarzowi. Barwnie opisując odchodzący w przeszłość świat europejskich Żydów, stopniowo zdobywał sławę. Najważniejsze powieści Singera to m.in. „Szosza” (1978), „Sztukmistrz z Lublina” (1960) oraz „Dwór” (1967). W 1978 roku otrzymał literacką Nagrodę Nobla.

22. Wisława Szymborska - (1923-2012)

Urodziła się w Bninie koło Poznania, ale ściśle związała się z Krakowem. Studiowała polonistykę i socjologię na Uniwersytecie Jagiellońskim, jednak musiała przerwać naukę. W 1931 roku przeprowadziła się do Krakowa, gdzie mieszkała do końca życia. Wykonywała prace ilustratorskie i przez długie lata współpracowała z różnymi czasopismami literackimi, przede wszystkim z „Życiem Literackim”. Pierwszy zbiór wierszy wydała w 1952 roku, wybitną pozycję w świecie literackim przyniósł jej tomik „Wołanie do Yeti” z 1957 roku. Do najważniejszych tomików Szymborskiej należą m.in. „Sól” (1962), „Sto pociech” (1967), „Koniec i początek” (1993) oraz „Dwukropek” (2005). Jej poezja łączy zwięzłość z filozoficzną refleksją nad losem człowieka. W 1996 roku otrzymała literacką Nagrodę Nobla. Twórczość Wisławy Szymborskiej bywa łączona z nurtem neoklasycyzmu.

23. Jan Twardowski - (1915-2006)

Niemal całe życie spędził w Warszawie. Pierwszy tomik poetycki wydał w 1937 roku, dwa lata po maturze. W czasie II wojny światowej był żołnierzem AK. W 1948 roku ukończył studia polonistyczne i w tym samym roku przyjął święcenia kapłańskie. Przez wiele lat był rektorem kościoła sióstr Wizytek w Warszawie. Pisał utwory krótkie, często żartobliwe, które wykorzystywały stylistykę codzienności. Do najbardziej znanych tomików Twardowskiego należą „Nie przyszedłem pana nawracać” (1986) oraz „Miłość za Bóg zapłać” (1993). W swoich utworach łączył prostotę i codzienność z głęboką refleksją religijną. Popularność przyniosły mu liczne tomiki poetyckie. Był jednym z twórców nurtu tzw. poezji kapłańskiej.

24. Stefan Wyszyński - (1901-1981)

Urodził się w Zuzeli nad Bugiem jako syn organisty. W 1924 roku otrzymał we Włocławku święcenia kapłańskie, na KUL-u uzyskał doktorat, pracował jako wikary, redaktor „Ateneum Kapłańskiego”, prowadził uniwersytet robotniczy. W czasie II wojny światowej był kapelanem Grupy AK „Kampinos”. W 1946 roku został biskupem lubelskim, a już dwa lata później był arcybiskupem metropolitą warszawsko-gnieźnieńskim i prymasem Polski. Przez trzy lata był więziony. Jego pisma, takie jak „Listy pasterskie” i „Zapiski więzienne”, ukazują duchowe refleksje oraz wizję społecznego znaczenia Kościoła. Wiele zrobił dla umocnienia wiary narodu, m.in. organizując Śluby Jasnogórskie w 1956 roku, obchody tysiąclecia chrztu Polski w latach 1965–1966. Dużo też zrobił dla umocnienia Kościoła i pojednania polsko-niemieckiego, np. poprzez orędzie biskupów polskich do biskupów niemieckich w 1965 roku. Często określany był przydomkiem „Prymas Tysiąclecia”. Od 1989 roku trwa proces beatyfikacyjny Stefana Wyszyńskiego.

25. Adam Zagajewski - (1945-2021)

Urodził się we Lwowie, ale jego rodzina po zakończeniu wojny musiała się przenieść do Gliwic. Studiował psychologię i filozofię. Był poetą pokolenia 68, Nowej Fali – ugrupowania krytykującego ówczesny porządek społeczny i stan kultury. Związany był z opozycją demokratyczną, dlatego od 1975 roku jego twórczość została objęta zakazem druku. Współpracował z niezależnym ruchem literackim. W 1982 roku wyjechał do Paryża, potem do USA. Do Polski wrócił w 2002 roku. Do najważniejszych tomików należą m.in. „Powrót” (2003), „Jechać do Lwowa” (1985) oraz „Asymetria” (2014). Pierwszy tomik emigrancki „Oda do wielości” wprowadził do jego twórczości tematykę refleksyjną. Był również autorem esejów, takich jak „Obrona żarliwości” (2002).

Podobają Ci się podobne treści?

Zapisz się do naszego newslettera i zdobądź -20% zniżki na wszystkie opracowania! Wysyłamy tylko wartościowe treści dotyczące matury z języka polskiego!