Menu
Menu
Menu
Inspiracją do napisania „Wesela” było wydarzenie autentyczne, które odbyło się 20 listopada 1900 roku. Znany poeta i dramaturg, Lucjan Rydel, poślubił wiejską pannę z podkrakowskich Bronowic. Na weselu spotkały się dwa różne środowiska społeczne: inteligencja i chłopi. Wyspiański pracował nad dziełem intensywnie i premiera „Wesela” odbyła się w krakowskim teatrze już 16 marca w 1901 roku.
Drama Wyspiańskiego jest jednym z najważniejszych utworów w literaturze polskiej. Autor sportretował swoich współczesnych, wprowadził wiele surowych sądów na temat kondycji społeczeństwa pragnącego odzyskać niepodległość. Dokonał rozrachunku z mitami narodowymi: pozorną solidarnością między chłopstwem, a inteligencją, wizerunkiem legendarnego chłopa Piasta, bohaterem spod Racławic, heroizmem Polaków czy wydarzeniami historycznymi rzucającymi cień na teraźniejszość. Stworzył arcydzieło, w którym jak w soczewce skupiają się wszystkie problemy Polaków, cechy mentalne społeczeństwa, jego przeszłość, teraźniejszość i przyszłość.
Dramat symboliczny, inne określenie:
„Wesele” jako dramat symboliczny ma rozbudowaną warstwę symboliczną (symbolika osób przedmiotów i zdarzeń). Szczegółowe didaskalia (dotyczące dekoracji) nie są wyłącznie wskazówką dla reżysera przedstawienia, lecz wprowadzają czytelnika w niezwykły nastrój, pełen tajemniczości i niedomówień. Dramat symboliczny opiera się bowiem na skojarzeniach sugestia wieloznaczności. Istotną cechą dramatu symbolicznego jest fantastyka i nastrojowość. Wyspiański wprowadza aluzje historyczne poprzez obecność w II akcie niezwykłych gości z zaświatów, przypominających wielkość bądź hańba narodu polskiego. Zjawy te np. Widmo, Hetman, są elementami typowymi dla neoromantyzmu. „Wesele” jest synkretyczny, realizuje ideę syntezy sztuk. Występuje w nim połączenie słowa poetyckiego, muzyki, ruchu scenicznego, malarstwa. Takie zjawisko jest typowe dla dramatów modernistycznych. Malarskość dzieła wyraża się w nasyceniu opisów elementami impresjonistycznym, ważna rola w utworze przypada również muzyce. W I akcie jest dynamiczna, wesoła, siarczysta, miarowa, ubarwiona fragmentami ludowych przyśpiewek, zaś w finale III aktu za sprawą Chochoła zmienia się w nostalgiczną, wręcz złowieszczą. Stosując tak różnorodne środki, Wyspiański pragnął zrealizować swą koncepcję „teatru ogromnego”.
AKT I – plan realistyczny: Akcja toczy się do północy i przypomina reportaż z wesela, tym bardziej że każda postać literacka ma swój rzeczywisty pierwowzór. W zakończeniu aktu państwo młodzi zapraszają na wesele Chochoła.
AKT II – plan realistyczno – fantastyczny: Akcja zaczyna się dokładnie o północy przybyciem Chochoła. Pomiędzy scenami weselnymi pojawiają się widzenia poszczególnych bohaterów. Najważniejsza jest scena z Wernyhorą. W zakończeniu aktu pijany Gospodarz zarzuca miejskim gościom sztuczność i fałsz.
AKT III – plan fantastyczno – realistyczny: Akcja zaczyna się przed świtem i trwa do pierwszych promieni słońca. Toczy się w świecie naznaczonym obecnością legendarnego Wernyhory i Chochoła. Pojawiają się dziwne znaki na niebie, na błoniach pod Krakowem zbierają się chłopi uzbrojeni w kosy na sztorc – tylko Gospodarz nie może sobie przypomnieć wizyty nocnego gościa aż do sceny 33. W zakończeniu wszyscy tańczą chocholi taniec.
Chodzi o to, że akcja wydarzeń rozgrywa się na planie realistycznym i fantastycznym, a do tego ukazuje dwa światy: wiejski i miejski – chłopów i “panów”.
Symboliczne przedmioty:
Symboliczne sceny:
Społeczna – zawierająca się w próbie odpowiedzi na pytanie, czy możliwy jest sojusz dwóch najważniejszych warstw narodu: szlachty (inteligencji) i chłopów. Tu, niestety, odpowiedź jest negatywna. To tylko stan przejściowy, zabawa dla zabicia nudy, czego świadomość mają obie strony. Prawdziwego zjednoczenia nie będzie, o czym świadczą liczne przykłady:
Narodowo – wyzwoleńcza – zawierająca się w próbie odpowiedzi na pytanie, czy Polacy dojrzeli do wspólnego dzieła odzyskania niepodległości. I tu kolejna odpowiedź negatywna. Autor krytykuje wady typowe dla społeczeństwa polskiego. To one właśnie uniemożliwiają podjęcie czynu zbrojnego na skalę całego kraju:
Noc weselna 20 lub 21 Listopada 1900 rok, podkrakowska wieś Bronowice.
To wyjątkowa grupa bohaterów, których można umieścić w wymiarze symbolicznym. Zjawy (duchy) przebywają na wesele w II akcie, ukazują się poszczególnym gościom, jako znak niespełnionych marzeń, pragnień, wyrzutów sumienia. Możemy wymienić następujące pary:
Widmo – ukazuje się Marysi, jest to duch jej zmarłego narzeczonego. Wspomnienie nieszczęśliwej miłości powraca do dziewczyny weselną noc. Scena spotkania przypomina „Romantyczność” lub II część „Dziadów” Adama Mickiewicza.
Stańczyk – przybywa do Dziennikarza. Jest to bohater z epoki ostatnich Jagiellonów, uosabia mądrość polityczną, demaskuje zachowawczo postawa Dziennikarza, oskarżając go o bierność, wręcza mu kaduceusz (błazeńską laskę).
Hetman – Franciszek Ksawery Branicki, hetman wielki koronny, zdrajca ojczyzny, który uczestniczył w konfederacji targowickiej, sprzedawczyk, sojusznik Katarzyny II, a nawet jej zięć, ponieważ podjął za żonę córkę carycy. Ukazując się Panu Młodemu, jest jego podświadomym wyrzuty sumienia w kwestii zdrady, której dopuścił się bohater, wchodząc do stanu chłopskiego. W kreacji tej postaci autor „Wesela” zawarł aluzję do utworu „Zaczarowane koło” Lucjana Rydla, w którym Wojewoda, jeden z bohaterów, zapisuje duszę diabłu zamiast za Hetmańską buławę.
Upiór – Jakub Szela, przywódca chłopów w rabacji galicyjskiej z 1846 roku, czyli zbrojnym powstaniu przeciwko polskiej szlachcie. Ukazuje się Dziadowi, który pamięta doskonale krwawe wydarzenia sprzed lat i nie mów nie patrz na pozorne bratanie klas społecznych. Podczas rabacji ucierpieli członkowie rodzin Tetmajerów i Rydlów, dlatego Dziad nie wierzy w solidarności chłopów i panów.
Wernyhora – postać pół legendarna, lirnik, wróżbita przepowiadający niepodległość Polski i jej pojednanie z Ukrainą. Odwiedza Gospodarza, wybierając go tym samym do roli przywódcy powstania. Odróżnia go od poprzednich zjaw fakt, iż Wernyhora nie przybywa wyłącznie do jednej postaci (Gospodarza), bowiem widzą go inni weselnicy. Postać Wernyhory pojawia się w literaturze romantyzmu, np. w dziele Słowackiego „Sen srebrny Salomei”. Sam Wyspiański jeszcze przed weselem Rydla, tworzył raspod „Wernyhora”.
Bohaterowie dramatu mają swe pierwowzory w rzeczywistości, możemy więc wskazać konkretne postaci, które posłużyły Wyspiańskiemu jako inspiracja do kreacji bohaterów. Znamy je z dzieła Tadeusza Boya – Żeleńskiego „Plotka o weselu”
Dramat Wyspiańskiego zbudowany jest z trzech aktów. Autor wykorzystał elementy poetyki klasycznej, zastosował zasadę jedności miejsca i czasu. Zasada jedności akcji nie jest jednak precyzyjnie zachowana, a kompozycja „Wesela” jest raczej luźna – utwór wykazuje konwencję szopki. Bohaterowie pojawiają się na chwilę, aby odpocząć przed kolejnymi tańcami, wymienić zdawkowe opinie, po czym ustępują miejsca kolejnej parze.
Język bohaterów „Wesela” jest zindywidualizowany. Chłopi mówią gwarą, jest to w przeważającej mierze gwara okolic Krakowa. W ich wypowiedziach nie brakuje regionalizmów, kolokwializmów, a nawet wulgaryzmów.
„Coz tam Panie w polityce ? Chińczyki trzymają się mocno ?” – Czepiec (jest to nawiązanie do trwającego w 1900 roku tzw. powstania bokserów w Chinach, skierowanych przeciwko cudzoziemcom).
„Wyście sobie, a my sobie. Każden sobie rzepkę skrobie” – Radczyni
„Trza być w butach na weselu” – Panna Młoda
„Sami swoi, polska szopa” – Ksiądz
„Topi się, kto bierze żonę” – Radczyni
„W oczach naszych chłop urasta/ do potęgi króla Piasta” – Poeta
„Chłop potęgą jest i basta” – Gospodarz
„Polska to jest wielka rzecz” – Poeta
„Co się komu w duszy gra, co kto w swoich widzi snach” – Chochoł
„Chłopin gdyby jeszcze żył, / toby pił” – Nos
„A to Polska właśnie” – Poeta
„Miałeś, chamie złoty róg […] ostał ci się ino sznur – Chochoł
NIP: 7822917260
KRS: 0001007278
kontakt@jpmatura.pl
Zapisz się do naszego newslettera i zdobądź -20% zniżki na wszystkie opracowania! Wysyłamy tylko wartościowe treści dotyczące matury z języka polskiego!
Wykorzystaj -20% zniżki na wszystkie opracowania!